European Tourism Futures Institute te Leeuwarden
Lector Albert Postma over de mediahype rond de Elfstedentocht en het verschil tussen 1997 en 2012
8 februari 2012 viel het doek voor de 16e Elfstedentocht. De Tocht hield de gemoederen van veel mensen bezig niet alleen in Nederland, maar ook daar buiten, zoals het Amerikaanse persbureau AP, het Franse Le Parisien en het Duitse weekblad Focus (http://nos.nl/artikel/338021-elfstedentocht-wereldnieuws.html). Begin februari was er in feite geen ander nieuws meer dan de Elfstedentocht. Al het andere belangrijke werd van de voorpagina’s verdrongen en in nieuws- en actualiteitenrubrieken gemarginaliseerd. Zelfs Pauw & Witteman wijdden een volledige uitzending aan de schaatstocht en Wakker Nederland had haar stek in Hilversum verruild voor een zichtlocatie bij Balk aan het Slotermeer.
Albert Postma, lector Scenarioplanning ETFI (European Tourism Futures Institute), Stenden Hogeschool te Leeuwarden. Info: www.etfi.eu |
Balk was wereldwijd in de picture door de slechte conditie van het ijs op de Elfstedenroute aldaar. Assistent-rayonhoofd Auke Hylkema kon er niet meer van maken, ondanks de inzet van honderden Gaasterlanders. |
De mediahype was daarmee compleet. Een belangrijke factor die daarbij een rol speelt is de ontwikkeling van de technologie. Het is interessant om in dat verband het tijdvak van de vorige Elfstedentocht in 1997 eens te plaatsen naast dat van nu en te kijken naar de technologische ontwikkelingen die deze mediahype in februari 2012 mogelijk maakten. Vooral de ontwikkeling van het internet en de mobiele telefonie zijn hierbij vermeldenswaard. In 1997 waren beide nog maar net bij het grote publiek bekend, en stond de ontwikkeling nog maar in de kinderschoenen.
Hoewel de grondslag voor het ontstaan van internet al in 1969 werd gelegd door ARPA in Verenigde Staten, werd het World Wide Web als project pas in 1991 gelanceerd door CERN in Zwitserland. Aanvankelijk vond het vooral toepassing bij overheid en onderwijs, maar omdat de Amerikaanse overheid het in 1993 openstelde voor bedrijven en particulieren brak internet toen pas goed door. De definitieve doorbraak kwam in 1996, luttele maande voor de Elfstedentocht in 1997. Ook op de Stenden hogeschool (toen nog CHN genoemd) werd het internet in 1996 geïntroduceerd. De Elfstedentocht van destijds heeft nog niet van het internet kunnen profiteren. Dat is nu wel anders. Diverse websites speelden de afgelopen week in op de Elfstedenkoorts. Een succesvol voorbeeld is www.elfstedenreservering.nl Op het moment van schrijven geeft mijn computer op het trefwoord Elfstedentocht 3,44 miljoen hits!
De mediahype wordt ook gestimuleerd door de mobiele technologie. In Europa wordt de mobiele telefoon voor het eerst gebruikt door de Zweedse politie in 1946. In de jaren ’70 en daarna werden in Nederland verschillende generaties autotelefoonnetwerken ontwikkeld. In de jaren ’80 waren dat achtereenvolgens ATF-1 (1980), 2 (1985)en 3 (1989). Aanvankelijk waren alleen nog contacten mogelijk met mensen in eenzelfde cell-gebied. Ten tijde van ATF 2 en 3 groeit het aantal abonnees en worden de toestellen kleiner. De PTT start in 1994 het eerste GSM-netwerk in Nederland en Libertel/Vodafone doet dat een jaar later. Met de introductie van deze netwerken begint de mobiele telefoon door te breken bij het grote publiek. Via satellieten wordt het mogelijk met de hele wereld te communiceren. Eind jaren ’90 worden de eerste smartphones geïntroduceerd door Philips (Philips Synergy) en door Nokia (Nokia Communicator). Met deze apparaten kon bijvoorbeeld worden geïnternet en worden gefaxt. De smartphone heeft zich door de minitiarisering van de technologie steeds verder ontwikkeld en de huidige generatie wordt ook wel camphone genoemd. De gemiddelde smart- of camphone weegt tegenwoordig minder dan 100 gram. Het is daardoor mogelijk geworden allerlei functies in een klein apparaatje te combineren waarvoor voorheen vele grote apparaten nodig waren. Toch is nog slechts 27% van de mobiele telefoons die wereldwijd worden gebruikt een smartphone, aldus Vision Mobile november 2011 (http://www.visionmobile.com)
De groei van het internet en van de mobiele telefonie heeft op haar beurt andere ontwikkelingen mogelijk gemaakt, zoals de ontwikkeling van online marktplaatsen, het gebruik van webcams, en de ontwikkeling van de sociale media. Bekende voorbeelden daarvan zijn myspace, hyves, facebook, en twitter waarin elk individu voortdurend met zijn/haar hele wereldwijde netwerk van Friends, fans en Followers in contact staat en ieder van hen elke minuut van de dag kan updaten over wat er gebeurt. Het eerste sociale netwerk stamt uit 1997 en heette Six degrees. (http://www.yme.nl/)
Deze korte beschrijving toont aan dat er op het gebied van media en communicatie sinds de vorige Elfstedentocht veel veranderd is. In 1997 was er nog amper sprake van internet en van mobiele telefonie, laat staan van smartphones, en van online sociale netwerken. De ontwikkelingen hebben een enorme invloed op de snelheid en reikwijdte waarmee informatie gedeeld wordt over een ophanden zijnde Tocht, de kwaliteit van het ijs, ontwikkelingen en voorzieningen langs de route, vraag en aanbod van accommodatie bij particulieren en in de gastvrijheids-sector, actuele weersberichten, enz. Die informatievoorziening is niet meer voorbehouden aan professionals zoals in 1997 nog hoofdzakelijk het geval was. Via Twitter bereiken nieuwsfeiten de wereld vaak al sneller dan via de officiële mediakanalen. Iedere bezitter van een smartphone draagt bij aan de mediahype. Nu de tocht er niet komt zakt de media-aandacht snel weer weg.
Onmiddellijk nadat bekend werd dat de Elfstedentocht niet doorging begaven duizenden toeristen zich op het ijs van de Luts waar Willem Hiemstra goede zaken deed in zijn pension en snackbar aan de Lytse Side en zijn koek-en-zopie-tent op de kade. |
Info: http://etfi.eu/blog/2012/02/79344-lit-is-net-oarsr-the-hype-cycle-around-the-elfstedentocht