Wereldwijd uniek houtexperiencecenter aan Elfsteden vaar- en fietsroute eind 2016 klaar!
Reisprogrammamaker Albert Hendriks: “Houtstad IJlst kan topattractie worden in Holland tours.”
IJLST (NL) – Het waterstadje IJlst ten zuiden van Sneek maakt de eeuwenoude relatie met Scandinavisch hout en boerderij- en scheepsbouw in Friesland optimaal zichtbaar met een nieuw museum: Houtstad IJlst. De Stichting Museum Houtstad IJlst heeft de financiering voor het moderne houten gebouw naast houtzaagmolen De Rat rond. Het planontwerp van haar architect is goedgekeurd. Vanuit het provinciale Friese Merenproject, een meerjarenproject van 400 miljoen euro, dat al is geëindigd, kreeg de stichting uitstel voor de realisatie. Het IJlster museum en de houtwerf moeten nu beslist eind 2016 klaar zijn.
Albert Hendriks van het bureau voor toerisme Friesland Holland, maker van reisprogramma’s voor touroperators, meent dat de combinatie van een dagelijks draaiende houtzaagmolen, met een beroepsmolenaar, een houtwerf en een museum zeer aanlokkelijk is voor Holland-toerisme.
“De IJlster molen is al een Holland icoon, maar met het aangrenzende museum met werf komt er nog veel meer leven in de brouwerij. In 2016 wordt de historische band van IJlst met hout pas echt goed zichtbaar. Houtstad IJlst is mooi op tijd klaar voordat het culturele hoofdstad circus Leeuwarden 2018 losbrandt. Als de informatieverstrekking en de rondleidingen net zo internationaal worden als die van UNESCO-werelderfgoed Wouda stoomgemaal in Lemmer dan past IJlst prima in onze Holland Tours, luxe bus- en bootreizen met veel cultuurhistorie.”
Succesvolle samenwerking
Het museum is een initiatief van de stichtingen Houtzaagmolen De Rat, Museum Nooitgedagt IJlst, De Houten Bok en Moleninformatiecentrum. Samen met de gemeente en de provincie heeft de nieuwe Stichting Museum Houtstad IJlst de plannen voor een museum verder uitgewerkt. De gemeente heeft het bestemmingsplan aangepast en de provincie heeft het planontwerp goedgekeurd. Het nieuwe museum komt tegenover Houtzaagmolen De Rat, direct aan de vaarroute Sneek – Heegermeer. Architect Haiko Meijer van Architectenbureau Onix NL uit Groningen heeft het museum ontworpen. Het wordt een gebouw van houten kubussen.
Meerdere attracties onder één dak
Het museum biedt onderdak aan het Moleninformatiecentrum, museum Nooitgedagt en een houtwerkplaats voor leerprojecten. In de winter is de werkplaats winterberging voor de IJlster Bok. Zo worden de activiteiten van de vier stichtingen gebundeld. Het museum is recreatief en educatief van aard. De stichting hoopt hiermee de aantrekkelijkheid van IJlst te vergroten, voor zowel toeristen en eigen inwoners. Kijk- en doecentrum Nooitgedagt heeft na een succesvolle start te maken met een teruglopend bezoekersaantal en het Moleninformatiecentrum in Woudsend heeft te weinig ruimte en aandacht. IJlst heeft als één van de Friese elf steden een rijke geschiedenis in houthandel. Het masterplan kreeg daarom de titel IJlst Houtstad mee.
“In dit nieuwe museum is hout de kapstok voor alle informatie en activiteiten,” aldus wethouder Offinga van de gemeente Súdwest-Fryslân (Sneek en omgeving). “Door het samengaan van de stichtingen zullen de activiteiten elkaar versterken en kan men in IJlst de naam houtstad waarmaken. Houtstad IJlst heeft het in zich om de basis te worden van bouwopleidingen in Noord-Nederland. Samen met scholen kunnen we er voor zorgen dat er weer voldoende vakmensen voor de houtsector beschikbaar komen. Ik daag de bouwsector uit om bij te dragen aan dit doel.”
Houtzaagmolen De Rat aan het Sneekerpad in IJlst. Oorspronkelijk stond de houtzaagmolen in de omgeving van Zaandam waar hij voor 1683 als balkenzager werd gebouwd. In 1829 kocht houthandelaar Ringnalda, ook burgemeester van de stad IJlst, de zwaar verwaarloosde molen en verplaatste deze naar IJlst.
Links een houten bok, een praam. Dit scheepstype werd 300 jaar lang gebruikt voor het vervoer van hout naar aan het water gelegen Friese timmerbedrijven die boerderijen en huizen bouwden, maar ook naar houthandelaren. IJlst telde ooit acht scheepstimmerwerven en een paar grote houthandels. Info: www.houtzaagmolenderat.nl
Stad van schaatsen, gereedschappen, scheepstimmerwerven en molens
In IJlst draaide tot ver in de 20-ste eeuw bijna alles om hout. Houten schaatsen (houtjes), schaven en beitels met een houten handgreep en houten speelgoed van Nooitgedagt (1865-1975). En houten schepen natuurlijk. Die historie vind je in geuren en kleuren terug in Museum Nooitgedagt en in de imposante houtzaagmolen ‘De Rat’. In de al meer dan 300 jaar in bedrijf zijnde molen (1666 Zaandam, 1828 IJlst) worden nog steeds grote boomstammen tot planken verzaagd.
IJlst, in het Fries ‘Drylts’, ligt een paar kilometer ten zuiden van Sneek. Het kreeg in 1268 stadsrechten. Het was daarmee de vierde Friese stad die stadsrechten kreeg, na Stavoren, Hindeloopen en Harlingen. Het is ontstaan aan de Oude Ee of Ye, een riviertje tussen de voormalige Zuiderzee (nu IJsselmeer) en de in de Middeleeuwen drooggelegde Middelzee. De naam IJlst is van dat riviertje afgeleid.
De nederzetting kon zich tot stad ontwikkelen door de ligging aan een driesprong van belangrijke vaarwegen. Tot ver in de 20-ste eeuw waren in Friesland waterwegen dé transportwegen. Evenals andere Friese Elfsteden, alle aan vaarwater, werd in het stadje ook melk, zuivel en vlees van het omringende platteland verhandeld, aangevoerd per boot.
Koggen
De scheepsbouw en houthandel begonnen te floreren vanaf de 18de eeuw. IJlst was voornamelijk gespecialiseerd in koggen, tamelijk brede schepen. Koggen werden van 1200 tot 1450 vooral ingezet voor de handel tussen de Hanzesteden aan de Oostzee en de Noordzee en daar speelden Friezen ook een grote rol in als scheepsbouwers en schippers. Het oudste bekende zegel van IJlst stamt uit 1496. Hierop staat een kogge afgebeeld. Veel steden aan de Oostzee hebben ook een kogge in het wapen.
Schaatsen en de klimaatverandering
In 1865 begint de innovatieve IJlster Jan Jarigs Nooitgedagt met het produceren van schaatsen en schaven op de zolder van zijn huis. Hij stuurt zijn twee zonen in 1898 als stagiairs naar Duitsland om daar de kunst van het schaatsen maken af te kijken. Nooitgedagt voelt namelijk de hete adem van de concurrentie in zijn nek. Duitsland was op het terrein van produceren van glij-ijzers met een houten voetstuk veel verder dan de Friezen: fabrieksmatig en precies met behulp van machines.
Rond 1930 stijgt de vraag naar schaatsen explosief. Nooitgedagt (60 tot 100 medewerkers) produceert op volle toeren houten schaatsen, maar importeert ze ook uit Duitsland en Zweden om aan de grote vraag te kunnen voldoen. In de strenge winters voor de Tweede Wereldoorlog werden wekelijks 7.000 paar schaatsen afgeleverd. In 1956 loopt de productie van houten schaatsen op naar maar lieft 80.000 paar per jaar.
Donkere wolken pakken zich samen boven Nooitgedagt met de komst van de snelle stalen Noorse schaats, de noor, veelal afkomstig uit Oost-Duitsland en Japan. Nooitgedagt hervindt zich in 1959 en 1960 na grote investeringen in het ontwikkelen en produceren van eigen noren. In 1960 gaan 45.000 paar metalen schaatsen en noren de deur uit en ook nog eens 75.000 paar houten schaatsen, bekend als ‘houtjes’.
De opwarming van de aarde doet zich echter langzaam gelden. De winters van 1964 en 1965 zijn dramatisch zacht. Nooitgedagt blijft met grote voorraden zitten. Precies 100 jaar na de start van de productie van de eerste houten schaatsen werd de productie van alle soorten schaatsen in IJlst beëindigd. In 1975 verlaten de laatste schaatsen het magazijn. In dat jaar werd ook de productie van houten speelgoed, gemaakt van resthout van de fabricage van houten schaatsen, stopgezet. Nooitgedagt richt zich daarna op hoogwaardig houtbewerkingsgereedschap, zoals beitels, en meetgereedschap, maar ook dat is inmiddels geschiedenis.
Meer informatie over Houtstad IJlst:
www.houtstad.nl
http://museumhoutstadijlst.nl/
http://onix.nl/
www.houtzaagmolenderat.nl
Friesland Holland Tours:
www.hollandtours.info
www.groepsuitjes.frl
Informatie over recreatie en toerisme in Friesland:
www.frieslandholland.nl
www.friesemeren.eu
www.goudenfriesewouden.nl
www.ijsselmeer.frl
www.waddenzeeland.nl
www.boatcharterholland.nl
www.frieslandhollandtours.com
Om Houtstad IJlst onder de aandacht van touroperators en boot- en fietstoeristen te brengen zet Friesland Holland Group Travel deze promotionele uitingen in.
Om Houtstad IJlst onder de aandacht van touroperators en boot- en fietstoeristen te brengen zet Friesland Holland Group Travel deze promotionele uitingen in.
Batavus en IJlst. Houtzaagmolen De Rat is al twee jaar het decor voor de promotie in Nederland en België van Friesland Holland e-bike vakanties met Batavus. Deze advertentie, gemaakt door de ontwerpstudio van Friesland Holland, staat in tienduizenden vakantiemagazines en reisgidsen. De reisorganisatie van het Fries bureau voor toerisme voert de complete lijn allernieuwste elektrische fietsen van de Heerenveense rijwielfabriek.
Een kijkje in en op het terrein van houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.
Houtzaagmolen de Rat in IJlst.