Stavoren
Hanzestad met mooie verhalen

Stavoren (in het Fries Starum, bijna 1.000 inwoners, tot omstreeks 1600 Staveren en daarna afwisselend Stavoren en Staveren) is rond het jaar 900 ontstaan langs een stroompje. In 1040 was het al een verdedigbare stad met een eigen munterij. In 1061 eeuw kreeg Stavoren officieel stadsrechten van graaf Egbert I met toestemming van de Romeinse keizer Hendrik IV.

Hendrik IV (Goslar, 11 november 1050 – Luik, 7 augustus 1106) was koning van Duitsland van 1056
tot 1105. Vanaf 1084 was hij ook keizer van het Heilige Roomse Rijk. Het verkrijgen van stadsrechten betekende voor Stavoren eigen rechtspraak, tolvrijheden door
het gehele Roomse Rijk en een stadswapen. Het Staverse wapen heeft een gouden kroon met gekruiste bisschopsstaven die her- inneren aan de beschermheren, de aartsbisschop van Keulen en de bisschop van Utrecht.

Hanzestad Stavoren

Stavoren was een belangrijke handelsstad. De grootschippers en kooplieden onderhielden belangrijke handelsrelaties met de landen rond de Oostzee. In 1385 werd Stavoren lid van de Hanze. De schippers uit Stavoren genoten bij passage van de Sont een oud voorrecht; bij de tolheffing werd hen voorrang verleend wat een flinke tijdwinst opleverde.
Een hanze of hanza (‘groep’, ‘schare’ of ‘gevolg’ van het Oudhoogduits ‘Hansa’) was een samenwerkings- verband van handelaren en steden tijdens de Middeleeuwen. Door samenwerking probeerden ze hun handel te beschermen en uit te breiden. Vanaf de twaalfde eeuw ontstonden rond de Noord- en Oostzee samenwerkingsverbanden van Duitse kooplieden. Het Zweedse eiland Gotland was aanvankelijk het centrum waar handel met lokale handelaren werd ge- dreven door kooplieden uit Denemarken, Lübeck en later Westfalen. Van Gotland uit werd ook handel gedreven met Engeland, Vlaanderen en Novgorod, dat al in 1190 een Duitse vestiging had.

Ter bescherming werden er aanvankelijk kleine en later steeds grotere samenwerkingsverbanden gevormd, waarvan sommige gilde werden genoemd en andere Hanze, zoals de Vlaamse Hanze van Londen en de Hanze der XVII steden voor de handel op de jaarmarkten van de Champagne. De Duitse Hanze is echter veruit de belangrijkste en bekendste, en wordt vaak kortweg de Hanze genoemd. Deze vormde zich om van koopliedenassociatie tot stedenverbond, en bestond op het hoogtepunt uit een kleine 200 steden, van Londen tot Novgorod.

Sympathie voor Holland

Bij de Oostzeehandel speelde de Amsterdamse haven een belangrijke rol. Holland was met een snel groeiende bevolking voor de voedselvoorziening aangewezen op graanimporten uit de Oostzee- landen. De schippers uit Friesland waren voor Holland om reden van transport over zee van levensbelang. Bij oorlogen tussen Holland en Friesland koos Stavoren dan ook dikwijls partij voor Holland. De afstand van Stavoren tot Holland (Enkhuizen) was en is niet groot: slechts 25 km.

Verval en herstel

Aan het einde van de Middeleeuwen raakte het stadje in verval door de Hollands-Friese oorlogen van 1345 tot 1422. Ambachten en handel kwamen in een ernstige recessie terecht en daarmee verdwenen ook de financiële middelen voor het onderhoud van de haven en de dijkjes van Stavoren. De haven verzandde en bij de graanhandel speelde Stavoren geen rol van betekenis meer.